Học viện Tài chính, tiền thân là Trường cán bộ Tài chính – Kế toán Ngân hàng Trung ương được thành lập năm 1963, năm 1976 đổi tên thành Trường Đại học Tài chính – Kế toán Hà Nội, với nhiệm vụ cơ bản là đào tạo và nghiên cứu khoa học, tạo nguồn cung cấp lực lượng cán bộ đại học và sau đại học về lĩnh vực tài chính – kế toán cho đất nước và cho hai nước Lào, Campuchia. Ngày 17/8/2001 Thủ tướng Chính phủ có Quyết định số 120/2001/QĐ-TTg thành lập Học viện Tài chính trên cơ sở sáp nhập 3 đơn vị: Trường Đại học Tài chính – Kế toán Hà Nội, Viện Nghiên cứu Tài chính và Trung tâm Bồi dưỡng Cán bộ Tài chính.

Học viện có chức năng, nhiệm vụ đào tạo cán bộ trình độ Đại học, Sau đại học về các lĩnh vực tài chính, kế toán, quản trị kinh doanh, tiếng Anh Tài chính và Tin học Tài chính kế toán với 4 loại hình đào tạo (Đại học chính quy, Đại học vừa làm vừa học, Đại học bằng 2, Liên thông đại học); Nghiên cứu khoa học và bồi dưỡng công nghệ quản lý về lĩnh vực tài chính, kế toán, quản trị kinh doanh phục vụ hoạch định chính sách tài chính, kinh tế cho ngành và cho đất nước; phục vụ giảng dạy và quản lý; Bồi dưỡng theo tiêu chuẩn chức danh và chuyên môn, nghiệp vụ, công nghệ quản lý về tài chính – kế toán.

Hiện nay, Học viện gồm 31 đơn vị, trong đó có 14 khoa; 12 ban và tương đương; 5 đơn vị sự nghiệp và các Hội đồng tư vấn, các tổ chức đoàn thể chính trị, xã hội. Tổng số cán bộ, viên chức của Học viện tính đến 30/4/2015 là 791, trong đó có 496 giảng viên; 295 cán bộ, viên chức quản lý và phục vụ. Có 02 GS, 46 PGS, 131 TS, 346 ThS và 02 NGND, 22 NGƯT. Trong thời gian qua, với sự nỗ lực hết mình của lãnh đạo Học viện, cán bộ, viên chức và giảng viên, Học viện đã đạt được nhiều thành quả đáng ghi nhận trong sự nghiệp giáo dục và đào tạo. Môi trường học tập năng động, sáng tạo cùng sự đa dạng về bậc đào tạo (hệ đại học chính quy, hệ không chính quy, cao học và nghiên cứu sinh), ngành học tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình lựa chọn nghề nghiệp của học viên, sinh viên…. Quy mô đào tạo của Học viện hiện có trên 20.000 sinh viên, học viên. Trong đó, hệ đại học chính quy trên 14.000 sinh viên; hệ không chính quy gần 4.000 sinh viên, học viên, Cao học và NCS là trên 2.000 học viên và hàng trăm Lưu học sinh.

Từ khi thành lập đến nay, Học viện Tài chính đã đào tạo được hơn 300 tiến sĩ, hơn 5.000 thạc sĩ và hơn 85.000 cử nhân kinh tế và gần 500 cử nhân, thạc sỹ cho đất nước bạn Lào và Cămpuchia. Nhiều người trong số họ đã và đang giữ trọng trách quan trọng của Đảng, Nhà nước, các Bộ, Ngành và địa phương. Những điều này đã làm nên sức hút đối với người học khi nói đến Học viện Tài chính.

Song song việc đầu tư, phát triển, nâng cao chất lượng đào tạo, Học viện Tài chính luôn mở rộng hợp tác giáo dục, đào tạo và nghiên cứu với các Viện, Trường Đại học nước ngoài nhằm nâng cao vị thế của Học viện không chỉ trong đào tạo mà cả trong nghiên cứu khoa học, trao đổi giảng viên tăng cường năng lực đội ngũ cán bộ giảng dạy của nhà trường. Đến nay, Học viện Tài chính đã trở thành trung tâm đào tạo và nghiên cứu khoa học hàng đầu của ngành và của đất nước, phấn đấu đến năm 2020 đạt chuẩn chất lượng khu vực Châu Á.

Để ghi nhận những đóng góp của Học viện Tài chính trong sự nghiệp giáo dục, đào tạo Đảng và Nhà nước tặng thưởng nhiều phần thưởng cao quý, đó là: Huân chương Hồ Chí Minh, Huân chương Độc lập hạng Nhất, hạng Nhì, hạng Ba, Huân chương Lao động hạng Nhất, hạng Nhì, hạng Ba. Được nước CHDCND Lào trao tặng  Huân chương Tự do ISSARA hạng Nhì, hạng Ba và Huân chương Hữu nghị.

Với những thành tích đáng tự hào, tin rằng đây sẽ là  nền tảng vững chắc, tạo đà cho sự phát triển bền vững và lâu dài của Học viện thực hiện Sứ mệnh“Cung cấp các sản phẩm đào tạo và nghiên cứu khoa học tài chính – kế toán chất lượng cao cho xã hội”,  với mục tiêu: Xây dựng, phát triển Học viện Tài chính thành trung tâm đào tạo và nghiên cứu khoa học về Kinh tế – Tài chính – Kế toán hàng đầu Việt Nam, có uy tín trong khu vực.